Time dergisininin 1999 yılında

yaptığı anket sonucu

ilân etmiş olduğu Albert Einstein 14 Mart 1879 târihinde Almanya'da Ulm şehrinde

Hermann ve Pauline Einstein'ın ilk çocuğu olarak doğmuştur

Babası kardeşi ile birlikte küçük bir elektrik fabrikası sâhibiydi. üç yaşına

kadar konuşma zorluğu çekmiş olan çocuğa altı yaşından i'tibâren yedi yıl

boyunca keman dersleri aldırılmıştır. Keman, Einstein'ın vefâtına kadar yanından

ayırmadığı ve en meşhur olduğu zamanlarda bile gerek dost gerekse ilim adamları

arasındaki toplantılarda, teklif vâkı' olduğunda, hiç nazlanmadan tevâzu ve

şevkle çalacağı bir enstrüman olacaktır.

yılında Münih'de lâik bir okula kaydettirilen Einstein, daha sonraları

ebeveyninin dinî uygulamalarla pek alâkaları olmadığını söylemişse de, Musevîlik hakkındaki ilk temel

dinî bilgileri gene de evde annesinden öğrenmiştir. Einstein'ın ilme karşı

ilgisi 5 yaşındayken eline geçen bir pusula ile başlamıştır. Ama onun merâkını

asıl tahrîk eden, evlerinin müdâvimi olan kendisinden 12 yaş büyük Tıb Fakültesi

öğrencisi Max Talmud'un tavsiyesiyle 1889 yılından i'tibâren okuduğu vülgarize

ilim kitapları ile bu arada Buchner'in

ve Madde) ve Kant'ın

Aklın Eleştirisi) kitapları olmuş; Max Talmud ile bu konulardaki fikir teatileri

ve tartışmaları 1894 yılına kadar sürmüştür. Bu dönem onda fiziksel âlemi

tanımaya ve sırlarını elde etmeye yönelik büyük bir merak ve şevkin geliştiği

bir dönem olmuştur. Bunun ilk sonucu onun 1895'de Belçika'daki dayısı Caesar

Koch'a gönderdiği

başlıklı bir denemesidir.

Lisesi'nin bitirme imtihânlarında Târih, Cebir, Geometri, Tasarı Geometri ve

Fizik derslerinden 6 üzerinden 6; Almanca, İtalyanca, Kimya, Tabîat Bilgisi

derslerinden 5; Coğrafya, Resim ve Teknik Resim derslerinden de 4 alarak 1896

yılında Zürih'deki Eidgenösische Technische Hochscule'ye²

(ETH) imtihânsız girmeyi başarmıştır. Bu yüksek okulda kendisine liselerde

hocalık yapmasına imkân veren bir dala kaydolmuştu. ETH'da, daha sonraları

kurarken

konusunda kendisine yardımcı olacak olan Marcel Grossmann³

(1878-1936), Michele Angelo Besso⁴

(1873-1955) ve kezâ 1903 yılında evlenip 1919 yılında boşanacağı, 2 erkek ve bir

de kız çocuğunun annesi olacak olan sırp asıllı matematikçi Mileva

Marić⁵

(1875-1948) ile de dostluk kurmuştur.

olurken Fonksiyonlar Teorisi'nden 6 üzerinden 5,5; Teorik Fizik'den, Uygulamalı

Fizik'den ve Astronomi'den 5 ve diploma çalışmasından da 4,5 almış; buna rağmen

ETH'ya asistan olmak için yapmış olduğu başvuru

reddedilmiştir.

geçen Einstein düztabanlığı ve ayaklarındaki varisleri dolayısıyla askerlik

görevinden muaf tutulmuştur. Bir yıl

çeşitli lâboratuvarlarda ve liselerde iş arayıp kısa süreli işlerle idâre

ettikten sonra 1902 yılında, 1909 yılına kadar çeşitli kademelerinde çalışacağı,

Berne'deki Bröve Dairesi'nde sürekli bir iş bulmaya muvaffak

olmuştur.

hayatında 1905 yılı

yıl) diye anılan önemli bir dönüm noktasıdır. Bu yıl Einstein,

her biri Fizik'de çığır açan dört makāle

yayınlamıştır.

über die von der molekularkinetischen

Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten

suspendierten Teilchen (Durağan akışkanlar içinde süspansiyon hâlindeki

küçük tâneciklerin, ısının moleküler kinetik teorisinin gerektirdiği hareketleri

hakkında) başlıklı makālesinde⁷

teorik bir açıklamasını takdîm etmiştir.

(Işığın üretimi ve dönüşümüne ilişkin höristik bir görüş açısı) başlığı altında

yayınlamış olduğu makālede⁸

Einstein, Planck'ın

fikrini

uygulamış; ışığın, E =

bağıntısını gerçekleyen

adını verdiği (sonraları

olan) ışık tâneciklerinden oluştuğunu kabûl ederek bunların elektronlar ile

çarpışmalarını incelemiş; ve kinetik enerjileri, metale bağlı elektronların bağ

enerjilerinden üstün olduğu takdirde bu tâneciklerin, Klâsik Mekanik kānûnlarına

göre, elektronları metalden koparacaklarını göz önünde tutarak bu olayın o

zamana kadar yapılamamış olan açıklamasını vermiştir. Aynı yıl rus fizikçisi

bu teorinin deney ve gözlemlere uygun olduğunu göstermiştir. Bu makāle daha

sonra

adı altında tanınacak olan makālesidir. Elektromagnetik radyasyonların

tâneciksel yapısı hakkında iknâ edici deneysel kanıt ise fotonların elektronlarla esnek çarpışmasını

tesbit etmiş olan Arthur Holly Compton (1892-1962) tarafından 1922 yılında elde

edilmiştir.

(Hareket hâlindeki cisimlerin elektrodinamiği) Einstein'ın

hakkındaki ilk makālesidir⁹

Bu teorinin ortaya çıkmasını tahrîk eden sebepler hakkında biraz bilgi vermek

gereklidir.

yılında James Clark Maxwell (1831-1879) elektrik ve magne-tik alanları zarif bir

matematik formalizm içinde birleştirerek târihteki ilk

kurmuştu. Böylece elde edilmiş olan

özel fiziksel şartlar altında kendisini magnetik ya da elektrik alan olarak

izhâr ediyordu. Teori, bu elektromagnetik alanın uzaya ışık hızına eşit bir

hızla "dalgasal" bir şekilde yayıldığını haber vermiş ve bu durum Herz'in

(1803-1888) deneyleriyle de tahkîk edilmişti.

zamana kadar dalgasal bir hareketin vuku bulmasının ancak bu titreşimlere

yataklık edecek maddî bir ortamın varlığı ile mümkün olduğu ilmen sâbitti.

Maxwell de elektromagnetik titreşimlerin uzayda yayılmasına dayanak olacak olan

ve adına

(Ether) denilen bir ortamın var

olması gerektiğine hükmetmişti. Bu farazî ortamın tüm Evren'i, maddenin içindeki

atom-altı boşluklar da dâhil olmak üzere, kaplayıp doldurduğuna

inanılmaktaydı.

bu durumda, 1878 yılında Michelson'un (1852-1931) aklına Dünyâ'nın,

oluşturmakta olduğuna inanılan Esîr'e nazaran

ölçmek fikri geldi. Bu ölçüm sonucunun, en azından, Dünyâ'nın Güneş'in

etrâfındaki dolanma hızına eşit olması bekleniyordu. Michelson'un geliştirmiş

olduğu

ile yapılan bu ölçümler, 1878 yılından 1920 yılına kadar kaç defa ve kaç kişi

tarafından tekrarlanırsa tekrarlansınlar, Dünyâ'nın Esîr'e nazaran hızını hep

sıfır olarak vermişlerdir. Bu sonuca göre Dünyâ, bu ölçümlere ve Güneş'in

etrâfında ortalama 29 km/saat gibi bir hızla yol almasına rağmen, Esîr içinde

sükûnette bulunmaktaydı(?!). Bu

çelişkili durum Fizik'te büyük bir krize yol açtı ve bu kriz Einstein'ın özel

Rölâtivite Teorisi'ni kurduğu 1905 yılına kadar

sürdü.

meseleye daha serinkanlı ve objektif bir biçimde bakıldığında, Michelson

deneyinin ve ölçümlerinin aslında iki önemli ilkeye işâret etmekte olduklarına

dikkati çekti: 1) Esîr diye bir ortam yoktur; ve bunun sonucu olarak da 2)

yapılan bu ölçümler, ışığın kaynağının zâtî hareketinden bağımsız olarak, uzayda

her yönde sâbit hızla (izotrop) yayıldığının kanıtıdır.

sonra Einstein,

denilen yâni biribirlerine nazaran sâbit bir v hızıyla düzgün, doğrusal öteleme

hareketi yapan

şekillerini korumalarının, yâni söz konusu referans sistemlerinde

kalmalarının şartını araştırdı.

da eski deyimiyle Mahdût İzâfiyet Umdesi) Fizik Kānûnlarının eylemsizlik

sistemlerindeki bu eşdeğerlilik durumu özetlemektedir:

bu bir programdır. Bu programı gerçekleştirebilmek için Einstein önce ışık

hızının her referans sisteminde sâbit kalması şartı altında Maxwell'in

elektromagnetik alan denklemlerinin şekillerinin invaryant kalması için fiziksel

büyüklüklerin nasıl değişmeleri gerektiğini araştırdı. Bu, onu

götürdü. Bu denklemler v

c ışık hızına nazaran ihmâl edilecek

küçüklükte olması hâlinde Klâsik Mekaniğin

indirgeniyorlardı. Lorentz Dönüşüm Denklemleri'nin Mekanik Kānûnları'na

uygulanması ise bir cismin kütlesinin

kendisine bağlı referans sisteminde değil fakat ölçümün yapıldığı referans

sisteminde hızı ile artacağını, saatin ölçtüğü bir "zaman aralığı"nın ise bu

saatin kendisine bağlı referans sisteminde değil fakat ölçümün yapıldığı

referans sisteminde gene hızı ile büyüyeceğini; buna karşılık bir uzunluğun

kendisine bağlı referans sisteminde değil fakat ölçümün yapıldığı referans

sisteminde kısalacağını gösterdi. Bu olaylarda v

c ışık hızına nisbetle ne kadar

büyükse gözlenen etkinin de daha büyük olacağını

göstermişti.

Dönüşümleri çerçevesinde Fizik Kānûnları'nın invaryant kalması bütün eylemsizlik

sistemlerindeki gözlemcilerin belirli olayları

kavramının korunmuş olması demektir.

görüş açısından

fiziksel olayların ya da gözlemlerim değişmezliği değil fakat fizik kānûnlarının

değişmezliği ile eşanlamlı olmaktadır. Bir tren istasyonunda aşağı düşmekte olan

bir cismin yörüngesinin istasyondaki bir gözlemciye göre bir "doğru" olmasına

mukābil o sırada sâbit bir hızla istasyonun önünden geçmekte olan bir trende

bulunan başka bir gözlemciye göre bu cismin yörüngesi bir "parabol" olacaktır.

Düşen cismin bir diferansiyel denklem aracılığıyla ifâde edilen hareket kānûnu

her iki gözlemci için de aynı olduğu sürece yörüngeler arasındaki bu zâhirî

farklar bu anlamdaki objektiflik kavramı bakımından önemli değildir. Einstein'ın

Rölâtivite Teorisi'nin ithâl ettiği bu tarz bir objektiflik kavramı Tabîat

hakkındaki bütün birbiçimlik iddialarını duygusal idrâk alanından çıkarmakta

Tabîat'ın birbiçimliğini fizik kânûnlarının formel invaryant ifâdeleri

çerçevesinde tesis ve ifâde etmektedir.

aynı yıl aynı dergide yayınlamış olduğu Ist die Trägheit eines Körpers von seinem

Energieinhalt abhängig? (Bir cismin eylemsizliği onun enerji muhtevâsına

bağlı mıdır?) başlıklı inceleme m kütleli her cisme bir E

sükûnet enerjisinin tek

göstermiştir¹⁰

Planck'dan boşalmış olan başkanlığına getirilen Einstein 1917 yılı ilkbaharında midesindeki ülserden

epeyi ızdırab çekip bir de sarılık olduktan sonra aynı yılın sonbaharında Kaiser

Wilhelm Enstitüsü direktörlüğüne getirilmiştir. 1920 yılına kadar süren bu

rahatsızlıkları esnâsında ona kuzini Elsa¹²

(1876-1936) bakmıştır. Einstein ile Elsa 1919 yılında evlenecekler ve bu evlilik

Elsa'nın vefâtına kadar huzur ve muhabbetle devâm

edecektir.

"Gedankenexperiment"lerinden (zihnî de-neylerinden) birini analiz ederek "Hayatımın en hayrlı fikri" diye

tanımladığı

keşfetmiştir. Eşdeğerlik İlkesi eylemsizlik alanları ile gravitasyon alanlarının

arasında bir eşdeğerlik olduğunu ifâde etmektedir. Bu ilkeye dayanarak Einstein:

1) büyük kütleli gök cisimlerinden yayılan ışığın doğal olarak bir Doppler

kaymasına uğranası ve kezâ 2) bu kabil bir gök cisminin gravitasyon alanını kat

eden bir ışığın düz bir doğru üzerinde değil de doğrudan saparak bir eğri

üzerinde yoluna devam etmesi gerektiğini

göstermiştir.

tutulmasında ışığın söz konusu sapmasının deneysel olarak tesbit edilebileceğini

idrâk ettiği bir yıldır. Klâsik Kuvantum Teorisi'nden hareket ederek yapmış

olduğu hesaplara göre, Güneşi teğet olarak geçerek bir yıldızdan bize erişen

ışığın Güneş'in gravitasyon alanı tarafından 0,83 yay sâniyesi¹⁴

ihdâs ettiği efsâneleri izâle etmek konularında büyük çaba sarf etmiştir.

Hayatının bu döneminde Einstein: bir taraftan derin analizler yapan, Fizik'teki

irrasyonel akımlara karşı çıkan bir epistemolog diğer taraftan da haksız

olaylara, dayatmacı politikalara karşı sesini cesâretle yükselten ve bunların

çilesini çeken bilge bir düşünür ve aksiyon adamı niteliğinde karşımıza

çıkmaktadır.

Einstein ile Bohr arasında zuhur eden görüş ayrılığının sebeb olduğu münâkaşa

1927 yılından 1950'lere kadar sürmüş ve taraflar biribirlerini iknâ

edememişlerdir. Bohr, Heisenberg, Born, Pauli ve Jordan'ın kuvantik olayların

tâyin eden

ve bunun

yorumlama biçimlerini

hep tenkid etmiştir.

Podolski ve Rosen ile birlikte Kopenhag Ekolü'nün yorumunun yol açtığı

çelişkilere işâret eden bir makāle²¹

yayınlamış; bunu Bohm'un (1917-1992) bu makaleyi te'yid eden makāleleri

izlemiştir. Kopenhag Ekolü'nün epistemolojisini reddeden, Kuvantum Mekaniği'ni

determinist bir biçimde yorumlamak isteyen fizikçilerin topluluğuna

denilmektedir.

alanında da Einstein kendisini herhangi bir dinin üyesi addetmemiş, fakat buna

rağmen ömrü boyunca Baruch Spinoza'nın (1632-1677) miztisizminden etkilenmiş

bir zât olarak kalmıştır. Bu konuda kendisi hakkındaki şu tesbiti ilgi

çekicidir: "Benim dinim, kendisini,

kırılgan ve âciz zihinlerimizin algılayabildiği küçük ayrıntılarda izhâr eden

sonsuz sınırsız Yüce Rûh karşındaki mütevâzî bir hayranlıkdan

ibârettir".

konusunda da her ne kadar:

açıklamasına rağmen aslā agnostik olmamış: "âlem hakkındaki en anlaşılmaz şey onun

anlaşılabilir olmasıdır" şeklinde ifâde etmiş olduğu bir aforizmasında da

yansıttığı gibi dâimâ gerçekçi bir realizm taraftarı olarak

kalmıştır.

sulhunun gitgide bozulması karakter i'tibâriyle sulh ve sükûn taraftarı (pasifist) olan Einstein'ı tedirgin

etmiş; Almanya'da 1920 senelerinden başlayarak Nazizm ve buna paralel olarak

gelişen yahudi karşıtı hareketlerden de aşırı endîşe duymaya başlamıştır. Temmuz

1922'de yakın dostu ve kendisi gibi yahudi asıllı olan Alman Dışişleri Bakanı

Walter Rathenau'ın sağcı militanlar tarafından katli onu fazlasıyla üzmüş ve

tedirgin etmişti. Yahudiler ve özellikle de İsrail'de bir yahudi devletini kurma

hazırlıkları yapan sionistler Einstein'ı bu ideallerine ısındırmak için onu

destekliyorlar ve bütün Dünyâ'da yalnızca ilim alanında değil fakat politik

alanda da sözü dinlenen bir lider olması yönünde plânlı bir strateji

izliyorlardı. Bu münâsebetle Einstein, muhtemelen sionistlerin maddî

yardımlarıyla pekçok ülkeyi dolaşıp konferanslar vermeğe, devlet adamlarıyla

tanışıp dostluk kurmağa, kendisine verilen şeref pâyeleri ve ödülleri kabûl

etmeğe başladı. Bu politik amaçlı geziler 1921 yılında, Kudüs'de bir ibrânî

üniversitesi kurulması için yardım toplamak amacıyla İsrâil'in müstakbel devlet

başkanı Chaim Weizmann'ın ricâsı üzerine çıkmış olduğu A.B.D.ni ziyâret,

cumhurbaşkanı Harding tarafından kabûl edilmesi ve yahudiler tarafından

desteklenen üniversitelerden aldığı şeref pâyeleri ve madalyalarla başladı. Aynı

yıl Japonya'yı da ziyâret ett. Avrupa'ya dönerken Filistin'de 10 gün kaldı;

kendisine Tel-Aviv'in fahrî hemşehriliği verildi. Buradan İspanya'ya geçerek

Berlin'e oradan döndü. Bunu 1925 yılında Güney Amerika seyâhati izledi. Bu arada

zorunlu askerlik görevine karşı bir manifestoyu da imzâladı. Aynı yıl Kudüs

İbrânî üniversitesi'nin yönetim kuruluna seçildi. 1930'da ikinci kez A.B.D.ni ve

hemen sonra da Küba'yı ziyâret etti. Aralık 1931'de A.B.D.ni üçüncü defa ziyâret

etti; 5 ayı California Institute of Technology'de geçirdi. 1932'de yarı-zamanlı

çalışmak üzere amerikan yahudilerinin kurup kontrol ettikleri Priceton

üniversitesi ile bir kontrat imzâladı. Buna göre yılın 7 ayını Berlin'de diğer 5

ayını da Princeton'da geçirecekti.

tekrar A.B.D.ne hareket ettiler. Bu seyâhat artık bir daha Almanya'ya geri

dönmeyecekleri son seyâhat olacaktı. Nitekim 30 Ocak 1933 târihinde Almanya'da

Naziler iktidara gelmiş ve üç ay sonra da Einstein'ın Berlin'deki evi Almanya

Komünist Partisi'nin silâhlarının saklandığı iddiasıyla yapılan bir aramada

tâ-rümar edilmişti.

döndüklerinde geçici olarak Belçikada bir müddet ikāmet ettiler. Orada onlara

Elsa'nın ilk kocasından olan kızları Ilse ile Margot, Einstein'ın sekreteri

Helen Dukas ile Einstein'ın yardımcısı Walther Mayer iltihâk ettiler. Bu arada

Il-se'nin Berlin'de kalan kocası Rudolf Kayser de Einstein'ın evrâk ve

kitaplarını toplayarak Fransa Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla bunları

Belçika'da Einstein'a ulaştırmayı başardı. 9 Eylûl 1933'de Einstein İngiltere'ye

geçti ve 17 Ekim'de de amerikan vizesi hâmili olarak Einstein, Elsa, Helen Dukas

ve Walther Mayer A.B.D.nde Princeton üniversitesi'ne İleri Araştırmalar

Enstitüsü'nde (Institute for Advanced

Studies) kendilerine tahsis edilmiş olan lojmana vâsıl oldular. Ilse ile

Margot Avrupa'da kalmışlardı. Bir yıl sonra Ilse Paris'de vefât

edecekti.

yılında Einstein Bermuda'ya kısa bir ziyâret yaptıktan sonra A.B.D.

vatandaşlığına geçmek üzere müracaat etti.

Almanya'da Lise Meitner'in uranyum atomunun nötronların etkisi altında

bölündüğünü (Fisyon Olayı) keşfetmiş

olduğunu ve bu keşfin bir

süreci gerçekleştirilebildiği takdirde müthiş bir bomba üretimine yol açacağını

Einstein'a bildirdiler. Einstein her ne kadar bu konuda şüpheci davrandıysa da

gene de bu durumu ve bu bombanın Naziler'in eline geçmesinin sakıncalarını

bildirmek üzere başkan Franklin Delano Roosvelt'e bir uyarı mektubu yazmak

konusunda iknâ oldu²²

Bu mektup üzerine bir süre sonra harekete geçen amerikan hükûmeti kendisini Los

Alamos'da bu iş için kurulan lâboratuvarda aslā görevlendirmedi ve Einstein,

üretimine bizzât kendisinin sebeb olduğu,

varlığından da ancak bu bomba ilk defa 6 Ağustos 1945 târihinde Hiroşima'ya

atıldığı zaman haberi oldu.

hükûmetinin Einstein'a îtimad etmemesinin sebebi ise, FBI'ın A.B.D.ne ayak

basmasından i'tibâren onu yakın izlemeye almış ve hakkında, vefâtında hacmı 1427

sayfaya ulaşmış olacak olan bir dosya tutmuş olmasıydı. Bunda 1937 yılındanberi

Einstein'ın FBI tarafından mimlenmiş birçok komünist eğilimli ilim adamı ve en

az 34 komünizm eğilimli dernek ile yakın ilişkide olması rol oynamıştı.

Einstein, ayrıca, her fırsatta ve her vesiyleyle vahşî kapitalizme ve

kapitalizmin bir yandan politik diğer yandan da parasal gücü mahdut bir

azınlığın elinde tutmasına karşı çıkıyor, sosyalizmi savunuyor ve kapitalist

hükûmetlerin bir devrimle iktidardan uzaklaştırılmalarını tavsiye ediyordu. Bu

sebeplerden ötürü FBI'ın gözünde Einstein "kendisine zorâki müsâmaha edilen

tekiydi. Amerikan hükûmeti Robert Oppenheimer'i (1904-1967) termonükleer

bombanın üretimini bililtizam aksatıyor ve zâten eşi de Amerikan Komünist

Partisi üyesi diye Los Alamos'daki işinden azledince Einstein bu sefer

Oppenheimer'e de arka çıkacaktı.

rağmen A.B.D. hükûmeti 1940 yılında Einstein'ın, Helen Dukas'ın ve Margot'un

resmen A.B.D. vatandaşı olmalarına izin verdi. Fakat Einstein 1921 yılında

A.B.D. hakkındakı duygusunu: "Princeton'ı

da tıpkı henüz daha yakılmamış bir pipo kadar saf ve zarif buldum. Amerikan

gençliğinden çok şeyler beklenebilir" diye ifâde etmiş olmasına rağmen

buranın vatandaşlığına geçtikten sonra aslā mutlu olamamış ve bundan duyduğu

hayal kırıklığını ise Aralık 1947'de şu sözlerle dile getirmiştir: "Ben Amerika'ya bu ülkede var olduğunu duymuş

olduğum büyük büyük özgürlük için

geldimdi. Amerika'yı bir özgürlük ülkesi olarak seçmekle hatâ ettim; bu öyle bir

hatâ ki bunu hayatımın geri kalanında telâfi etmem

imkânsızdır".

şöhretiyle karşılaştırıldığında Einstein, ömrünün son yıllarında âdetâ unutulmuş

ve ihmâl edilmişti.r O da kendisinin sanki bu âleme bir yabancıymış gibi

hissetmekte olduğundan yakınmaktaydı.

sonunda Einstein'ın karnını kateden aortta büyük bir anevrizmanın teşekkül etmiş

olduğu tesbit edildi. 1949 yılında İllinois'de Evanston tarafından yayınlanmış

ve P.A. Schilpp'in de editörlüğünü yapmış olduğu

başlıklı hacımlı bir kitapta "Otobiyografik Notlar" başlığıyla yazdığı bir

bölümden sonra başta Niels Bohr olmak üzere pekçok ilim adamının kendisi

hakkındaki değerlendirmeleri ve kendisinin de bâzı tenkitlere cevabı

bulunmaktadır.

tanzim etmiş ve vasiyetinin icrâsına Dr. Otto Nathan'ı memur ve mallarının

idâresi için de onu ve sekreteri Helen Dukas'ı kayyum tâyin etmiştir. Bu

vasiyetiyle mektuplarını ve manüskrilerini Kudüs İbrânî üniversitesi'ne,

kemanını da torununa bırakmıştır.

Einstein'ı sarstı. 1952 yılında kendisine yapılan İsrâil Devlet Başkanlığı

teklifini de reddetti. 1954'de Niels Bohr kendisini Princeton üniversitesi'nde

ziyâret etti. Bu onların son karşılaşması olacaktı. Aynı yıl Einstein'da onu

fevkalâde hâlsiz bırakan bir hemolitik kansızlık zuhur etti. Aynı yıl içinde,

bir ömür boyu dostu olan Besso'nun vefâtı da onu perişan

etmişti.

anevrizma patladı ve Einstein 18 Nisan 1955'de sabaha karşı saat 01:15 de uykuda

iken vefât etti. Nâşı aynı gün Trenton'da saat 16:00 da yakılarak külleri Otto

Nathan²³

ve Paul Oppenheim²⁴

tarafından açıklanmayan bir yere savruldu.