MÛ'CİZE

cins izafîliği de peşinden sürüklemektedir. Bunlardan biri mû'cizenin zamana

göre izafî olu­şudur. Meselâ eski zamanlarda Merkür ile Venüs gezegenlerinin de,

tıpkı Ay gibi, hilâl ya da dolunay şeklinde görünebilmeleri insanların idrâki

dışında kalan mû'cizevî birer olaydı. Kopernik XVI. yüzyılda geliştirdiği yeni

Güneş Sistemi modeliyle bunun sebepleri­ni doğal bir biçimde açıklayınca artık

bu konunun mûcîz bir yanı kalmadı. Kezâ, havadan ağır bir cisim içinde uçmak

Ortaçağ için ancak mû'cizevî bir olay olurdu; ama bugün bunun da mûcîz bir yanı

kalmamıştır.

mû'cize denilen olaylar dâhil, herhangi bir olayın ilmî bir çerçeve dışında

kalması muhâldir; çünkü: "Allāh her şeye alîmdir" (II/29), yâni her şey

tamamıyla ve kemâliyle Allāh'ın ilminin içinde yer alır, ama insanlar

"...Allāh'ın ilminden bir şeyin ancak O'nun müsaade ettiği kadarını kavrar,

ihâta ederler" (II/255); hâlbuki "Göklerde ve yerde ne varsa hepsi de

O'na aittir; ve her şeyi ihata etmiş olan O’dur" (IV/126). Zirâ "Allāh,

her türlü hatâ ve kusurlardan arınmış öyle bir Zât-ı akdesdir ki her şeyin

melekûtunun (yâni ilminin, tedbirinin ve tasarrufunun) tek sâhibidir"

(XXXVI/83).

açısından, mû'cize kategorisine giren bütün olaylar muhakkak bir ilim çerçevesi

içinde vuku bulmaktadırlar.

müsbet bilimlerin bugünkü düzeyinin çok üstünde bir ilim olduğu da âşikârdır.

Gene islâmî açıdan, bugünkü müsbet bilimlerin, zaman içindeki tekâmülleri

sonunda, hâlen çok küçük bir cüz'ünü oluşturduktan söz konusu ilim ile

özdeşleşmelerini ümit etmek de gene (II/255) dolayısıyla muhâldir.

(mû'cize kategorisine sokulan) mû'cîz olayla­ra "mû'cîz" kelimesinin etimolojik

anlamı açısından (yâni insanın aklını ve idrâkini âciz bırakan, oluş sebepleri

ayrıntılı bir biçimde tesbit ve ihâta edilemeyen, kavranamayan olaylar olarak)

bakmak islâmî edeb bakımından da isâbetli görünmektedir.

semâvî kitaplarda, gerekse şahısların tanıklıklarıyla pekçok mû'cizevî olay

nakledilmiştir. Bir solucanın iki­ye bölündükten sonra her iki parçasının da

kendiliklerinden iki ayrı solucana tamamlanarak yaşamaya devam etmesi, ya da 1-2

san­tim boyunda bir çeşit kurtçuk olan planaria'nın iyice parçalanıp

binlerce parçaya ayrıldıktan sonra, uygun ortamlarda, her bir mi­nik parçasının

yeni bir planaria olarak büyüyüp tamamlanması, her ne kadar ilk bakışta,

birer mû'cize gibi görünüyorsa da, mo­dern biyoloji bu garip olayların sırrını

çözmüş ve izahını vermiş bu­lunmaktadır. Bununla beraber, şimdiye kadar

nakledilmiş bütün mû'cizevî olayların da lâlettâyin olaylar

olmadıklan ve bunların sanki, henüz ihâta edemediğimiz ve hikmetini

anlayamadığımız, çok yüksek düzeyde bazı kurallara uymakta oldukları

gözlenmektedir. Meselâ, yıllarca kötürüm olan bir insanın bir­denbire

ayağa kalkıp yürüdüğüne defalarca tanıklık edilmiştir de, ayağı kesik birinin

kesik ayağının yerinde yeni bir ayağın, ya da başı kesik bir cesedin başının

yerinde yeni bir başın bittiği olayı gi­bi bir olaya hiç tanıklık edilmemiştir.

Kezâ okouma ağacının gövdesi içinde Arap harfleriyle

Bismillâhirrahmânirrahim, Muhammed kelimelerinin âşikâre oluşmuş

olduğu gözlenmişse de, aynı ağaç türünde ya da başka bir ağacın içinde gotik

harfleriy­le "Papa cenapları pek muhterem bir zât-ı şeriftir"

şeklindeki bir ibârenin oluşumu gözlenebilmiş de, nakledilmiş de değildir! Bu

gözlemler dahi mû'cizevî olayları sui generis (yâni nev'i şahsına

mahsus) bir seçim'e ya da beşer idrâkinin çok ötesindeki bir hik­mete dayanan

bir mantık'a tâbi' olarak vuku bulduklarına işâret

etmektedir.

kalma fersûde bir "bilimcilik" (scientisme) mezhebinin dogmalarına

saplanıp kalmış ve bundan başka bir gnozeoloji (bilgi teorisi)

mevcûd olmadığını sanan, hâlbuki bi­raz mürekkep yalasa ve incelemede bulunsa

idrâkini kendi eliyle hapsettiği hücreden kurtarabilecek olan obsesyonel

(saplantılı) en-tellerde "mû'cize" kelimesi, genellikle, büyük tepki

uyandırmakta­dır. Ancak, bunlar putlaştırdıkları, ama künhünü kavramaktan da

âciz olduklan çağdaş bilimde sebebi izah edilemeyen, insanın aklı­nı ve idrâkini

âciz bırakan pek çok olay bulunduğunu da bilme­mektedirler

referans sistemlerine göre ve her yönde değişme­yen bir hızla yayılması da,

âlemde yalnızca 3 çeşit nötrino olması da, maddenin dalgasal ve tâneciksel olmak

üzere iki vechesi olma­sı da, enerjinin sürekli değil de süreksiz bir biçimde

kuvantumlar hâlinde yayılması da hep sebebi meçhul, insanın aklını ve idrâkini

âciz bırakan mû'cizevî olaylardır.

etimolojik anlamı bir kenara itilerek ele alındı­ğında, yalnızca bir

zevk ve fehâmet meselesidir. Ama hangi vec­hesiyle

göz önüne alınırsa alınsın, mû'cize, bugünkü müsbet bilim dağarcığımızın aslā

putlaştırılmamasını ve bunu birtakım değer yargılarına dayanak kılarken de çok

temkinli davranılması gerekti­ğini telkin eden uyarıcı bir kavram ve bir olgu

olarak karşımıza çık­maktadır.